Raty równe czy raty malejące? Co wybrać i dlaczego?

Raty stanowią nieodłączny element każdego zobowiązania finansowego. W przypadku chwilówek najczęściej to jedna rata, natomiast dla pożyczek i kredytów długoterminowych harmonogram spłat składa się z więcej rat. Ich liczba zależy od kwoty zaciągniętego zobowiązania oraz długości okresu kredytowania. Warto jednak pamiętać, że do dyspozycji pozostają raty równe lub raty malejące. Jakie są różnice między nimi i które opłaca się wybrać – o tym więcej poniżej.

Rata kredytu – co to jest?

Każdy, kto decyduje się na zobowiązanie finansowe musi je spłacić w ściśle określonym harmonogramie. Raty są de facto całościowym kosztem pożyczki lub kredytu, bez względu na to, czy mowa o kredycie hipotecznym czy też np. o kredycie konsolidacyjnym.
Każda rata kredytu składa się z dwóch części:

• Część kapitałowa oznacza kwotę pożyczoną.
• Część odsetkowa obejmuje z kolei wynagrodzenie dla banku lub firmy pożyczkowej za udzielenie zobowiązania. To wszelkiego typu prowizje za udzielenie kredytu, marże, oprocentowanie, czasami obowiązkowe ubezpieczenie (często wymagane przy wysokich kwotach zobowiązania). Część odsetkowa uwzględnia zatem dodatkowe koszty kredytu / pożyczki.

Wysokość raty, a więc całkowity koszt zobowiązania, zależy od tego, czy wybierze się ratę równą czy malejącą. Co więcej, w związku ze zmiennością stóp procentowych rata kredytu hipotecznego może ulec zmianie, o czym boleśnie przekonują się kredytobiorcy w 2022 i 2023 roku. Warto także sobie uświadomić, że wybór raty równej lub malejącej wpływa nie tylko na całkowity koszt zobowiązania, ale także na zdolność kredytową.
Wysokość raty zależy zatem od kilku czynników, w tym:

• Kwoty zobowiązania
• Okresu kredytowania
• Rodzaju raty (równa czy malejąca)
• Prowizji instytucji bankowej lub pozabankowej
• Wysokości oprocentowania
• Wysokości głównych stóp procentowych

Rata równa a rata malejąca – różnice

W Polsce kredyto- i pożyczkobiorcy znacznie częściej wybierają raty równe, zwane też stałymi. W dużym stopniu wynika to z poziomu zdolności kredytowej. W przypadku rat równych łatwiej uzyskać np. kredyt hipoteczny, ponieważ wymagana zdolność kredytowa może być nieco niższa w porównaniu z wymogiem przy ratach malejących. Cechą charakterystyczną rat stałych jest to, że w początkowym etapie spłaca się przede wszystkim część odsetkową, a dopiero po jakimś czasie zaczyna ubywać nieco więcej z części kapitałowej. Teoretycznie powinno się też w miarę dokładnie oszacować całościowe koszty kredytu, ale sytuacja komplikuje się, kiedy np. gwałtownie rośnie inflacja, a wraz z nią stopy procentowe. Wtedy niestety wysokość raty może znacząco się podnieść.

Nieco inaczej przedstawia się sprawa rat malejących. W tym przypadku początkowa wysokość rat może stanowić poważną barierę, która uniemożliwia zdecydowanie się na takie rozwiązanie. Zbyt duże obciążenie dla domowego budżetu sprawia, że mało osób dostaje zgodę na raty malejące ze względu na wyższe ryzyko wpadnięcia w kłopoty finansowe. Przy ratach malejących podstawowym składnikiem comiesięcznej raty okazuje się kapitał, więc oczywiście całkowite koszty kredytu są niższe. Jednak przy ratach malejących zmniejszają się szanse na pozytywną weryfikację wniosku kredytowego / pożyczkowego.  

Raty równe czy raty malejące – na co się zdecydować?

Podczas wyboru rodzaju rat należy zatem wziąć pod uwagę kilka czynników. Pierwsza kwestia dotyczy wysokości uzyskiwanych dochodów. Niestety trzeba uwzględnić nie tylko stan obecny, ale również prognozy na przyszłość, ponieważ np. kredyt hipoteczny z reguły jest zobowiązaniem na długie lata. Dlatego ogromne znaczenie ma stabilność zatrudnienia. Bank dokładnie przeanalizuje tę kwestię. Osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą lub pracujące na podstawie umów cywilnoprawnych stoją w nieco gorszej sytuacji niż ci, którzy pracują w np. w sferze budżetowej na umowę na czas nieokreślony. Warto również rozważyć ewentualną kwestię większych wydatków w najbliższych latach. To może być związane np. z planami powiększenia rodziny. 

W każdym razie pytań, na które należy sobie odpowiedzieć jest sporo. Mimo że niższe koszty kredytu kuszą, to czasami warto postawić na rozwiązanie mniej ryzykowne, które też nie obciąży za bardzo domowego budżetu.

A jakie rozwiązanie jest korzystniejsze przy wcześniejszej spłacie kredytu?

Oczywiście warto przynajmniej nadpłacać kredyt (jeżeli tylko jest taka możliwość), ponieważ to też przynosi realne korzyści – skraca okres kredytowania lub wysokość comiesięcznej raty. Jednak trzeba sprawdzić, czy wcześniejsza spłata nie wiąże się z jakimiś dodatkowymi kosztami.
Natomiast przy planowaniu wcześniejszej spłaty kredytu zdecydowanie więcej można zyskać, kiedy kredyt ma raty malejące, ponieważ od razu po uruchomieniu kredytu spłaca się część kapitałową. W przypadku rat równych zależność jest taka, że im później spłaca się kredyt, tym korzyści finansowe są mniejsze.

Jak widać, jest nad czym się zastanawiać przed podjęciem ostatecznej decyzji. Wybór wpływa przede wszystkim na całkowity koszt kredytu, ale także na wysokość comiesięcznych rat. Warto też rozważyć ewentualne korzyści finansowe w razie skrócenia harmonogramu spłat i wcześniejszej spłaty.